بررسی حقیقت خواب و رویا از دیدگاه ابن سینا و علامه طباطبایی

خواب و رؤیا از شگفت¬انگیز ترین مباحثی است که مورد توجه فیلسوفان و دانشمندان قرار گرفته است. در این میان ابن¬سینا از دو جنبه به موضوع نظر داشته است، از طرفی به عنوان طبیب و پزشکی نامی در ضمن مباحث طبی به این موضوع پرداخته است و از سوی دیگر به عنوان فیلسوفی اسلامی در این باب به ارائه نظر پرداخته است. ابن¬سینا خواب و بیداری را از جمله امور مربوط به بدن می¬داند ولی از آن نظر که دارای نفس است. وی تحلیل خواب و بیداری را منوط به رابطه نفس و بدن دانسته است. با توجه به اینکه تحلیل حقیقت خواب و رؤیا به تحلیل رابطه نفس و بدن ارتباط وثیق دارد، در نتیجه به مباحث مربوط به نفس و رابطه نفس و بدن پرداخته شده است. ابن¬سینا خواب و رؤیا را ذیل مباحث علم¬النفس مطرح کرده¬اند. شاید بدین خاطر که تبیین دقیق خواب و رؤیا در معرفی نفس به عنوان موجودی غیر جسمانی نقشی اساسی دارد. علامه طباطبایی نیز هم از نظر فلسفی و هم تفسیری به تحلیل مسأله خواب و رؤیا پرداخته¬اند. ایشان معانی و صور موجود در رؤیا¬های صادقه را برگرفته از عالم مثال می¬دانند و با تقسیم بندی رؤیاها به نفسانی و رحمانی، رؤیا¬های نفسانی را مربوط به خیال متصل و رؤیاهای رحمانی را مربوط به عالم مثال منفصل می¬دانند. علامه هر دو قسم عالم مثال را به اثبات رسانیده¬اند و آن را علت ایجاد صورتهای خیالی در نفس می¬دانند و با این تبیین ارتباط عوالم ماده، مثال و عقل را مشخص می¬سازند. این رساله به موضوع خواب و رؤیا از دیدگاه ابن¬سینا و علامه طباطبایی می¬پردازد و با روشی توصیفی– تحلیلی علاوه بر تبیین این موضوع، به جوانب مختلف این مسأله، از جمله قوای نفس، رابطه نفس و بدن، عالم خیال، تمثل و تعبیر رؤیا نیز توجه می¬کند.